ชวนมาสำรวจดูว่าคุณมีคุณภาพการฟังอยู่ในระดับไหน โดยคุณภาพการฟังสามารถแบ่งได้ 4 ระดับ ตามจุดสนใจในการฟังของคนเรา ดังนี้

ฟังระดับที่ 1: I-in-me

การฟังในระดับนี้ เราฟังเป็นกันทุกคน นั่นคือเราฟังความคิดหรือเสียงที่อยู่ในหัวของเราเอง แม้เรานั่งฟังคนตรงหน้า แต่จุดสนใจของเรากลับอยู่ที่ความคิดในหัวของเรา ซึ่งอาจทำให้เราพลาดสิ่งสำคัญไป เช่น แม่บอกเราด้วยความห่วงใยว่า “อย่าลืมกินผักนะลูก” แล้วก็มีเสียงในหัวของเราดังแทรกขึ้นมาทันทีว่า “โตป่านนี้แล้ว บอกอย่างกะฉันเป็นเด็กอยู่ได้” ทำให้เราไม่ได้รับรู้ความรู้สึกของแม่ แม่พูดอะไรต่อก็ไม่ได้ยินแล้ว

การฟังแบบนี้ทำให้เราไม่สามารถเชื่อมโยงกับผู้พูดตรงหน้าได้ เพราะเราไม่ได้ฟังเพื่อเขา แต่ฟังเพื่อตัวเรา

ฟังระดับที่ 2: I-in-it

เป็นการฟังที่เราเรียนมาในโรงเรียนมากที่สุด ความสนใจของเราอยู่ที่ข้อมูล ไม่ได้สนใจท่าทีหรือความรู้สึกของคนพูด การฟังในระดับนี้จึงเรียกว่า ฉันสนใจในตัวเนื้อหา

การฟังในระดับนี้ช่วยให้เราทำงานได้ คือรู้เนื้อหาใจความ วิธีการ หรือสิ่งที่ต้องทำ แต่ไม่ได้ส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างกัน เพราะคุยกันเฉพาะเนื้อหาของงานเท่านั้น เช่น สนใจเฉพาะเป้าหมายที่ให้ทำ วาระที่ต้องการประชุม แต่ไม่ได้สนใจหรือรับรู้ว่าผู้ฟังหรือผู้พูดมีความรู้สึกอย่างไร

ฟังระดับที่ 3: I-in-you

เป็นการฟังที่ช่วยดูแลความสัมพันธ์ได้ดี เพราะเราจะฟังมากกว่าคำพูดและเนื้อหา ฟังมากกว่าเสียงในหัวของเรา แต่ฟังโดยรับรู้ถึงอารมณ์ความรู้สึกระหว่างกัน ราวกับไปนั่งอยู่ในใจผู้พูด เป็นการฟังอย่างลึกซึ้ง

การฟังในระดับนี้ต้องอาศัยการฝึกฝน เพราะถ้าเราไม่เปิดใจหรือไม่พร้อมที่จะฟัง ก็อาจจะฟังระดับนี้ไม่ได้

ฟังระดับที่ 4: I-in-now

การฟังในระดับนี้คือการรวมการฟังทุกระดับ แล้วเพิ่มคุณภาพใหม่เข้าไป นั่นคือการรับรู้ตัวเราขณะฟัง ซึ่งไม่เหมือนกับระดับ 1 ที่เป็นการฟังเสียงในหัวตัวเอง แต่การฟังในระดับ 4 นี้เป็นการรับรู้ท่าทางและความรู้สึกของเราขณะฟัง เช่น ฟังแล้วเรารู้สึกโมโหจนตัวสั่น ฟังแล้วดีใจจนโน้มตัวไปข้างหน้า หรือฟังแล้วรู้สึกเบื่อและก้มดูนาฬิกาบ่อยๆ

การฟังในระดับ I-in-now นี้จะทำให้เราเข้าใจตัวเองมากขึ้น เท่าทันความคิด และไม่ด่วนตัดสิน เป็นการฟังที่จะก่อให้เกิดแรงบันดาลใจ และรู้สึกได้ถึงการเปลี่ยนแปลงภายในหลังจากการสนทนาในระดับนี้