ในช่วงที่ผ่านมา ปัญหาสุขภาพจิตของพนักงาน เช่น ความเครียด ความวิตกกังวล และปัญหาทางการเงิน กลายเป็นประเด็นสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพการทำงานขององค์กรโดยตรง บริษัท ฮาร์มเลส ฮาร์เวสท์ (ไทยแลนด์) จำกัด ผู้ผลิตน้ำมะพร้าวและเนื้อมะพร้าวอินทรีย์เพื่อส่งออก ได้ตระหนักถึงปัญหานี้อย่างจริงจัง จากผลสำรวจความผูกพันของพนักงาน (Engagement Survey) ที่มีคะแนนลดลงอย่างมีนัยสำคัญในช่วงปี 2564 และปัญหาเชิงประจักษ์ด้านหนี้สิน สารเสพติด และความเครียดที่เกิดจากปัญหาหนี้สินและการถูกหลอกลวง รวมถึงอัตราการลาออกของพนักงานที่สูงถึง 7.4% จากปัญหาดังกล่าวจึงได้ริเริ่มโครงการองค์กรสุขภาวะโดยมุ่งเน้นที่การดูแลสุขภาวะของพนักงานอย่างเป็นระบบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในมิติของสุขภาพจิต

กระบวนการดำเนินงานองค์กรต้นแบบด้านสุขภาพจิต

1. การกำหนดนโยบายสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาวะในองค์กร เริ่มต้นจากการนำเสนอหลักฐานปัญหา เช่น Engagement Survey เพื่อขอการสนับสนุนจากผู้บริหารระดับสูง ทำให้การพัฒนาสุขภาวะได้รับการบูรณาการสู่ระดับนโยบายองค์กร และมีการสนับสนุนเชิงกลยุทธ์อย่างจริงจัง

2. คณะทำงานด้านการสร้างเสริมสุขภาวะในองค์กร เป็นการรวมทีมสหวิชาชีพจากทุกแผนก รวมถึงฝ่ายผลิตที่มักถูกละเลย เพื่อให้การขับเคลื่อนโครงการมีส่วนร่วมจากทุกระดับ เน้นหลักการ "Participatory Management"

3. งบประมาณสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาวะในองค์กร มีงบประมาณสนับสนุนกิจกรรมเฉพาะทาง เช่น โปรแกรมโนบูโร (หนี้นอกระบบ), Mental Health Program, Safety Award โดยให้ความสำคัญกับผลลัพธ์และความยั่งยืน

4. กำหนดเป้าหมายของการประเมินผลที่ชัดเจน ให้ความสำคัญกับสุขภาพจิตในฐานะปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อความผูกพันของพนักงานและผลลัพธ์ทางธุรกิจ โดยตั้งเป้าหมายและมีตัวชี้วัดที่ชัดเจน วัดผลได้ ผ่านการฟื้นฟูคะแนน Engagement Survey และลดระดับความเครียดในองค์กรหลังวิกฤตโควิด-19 พร้อมใช้ข้อมูลการลาออก ความเครียด และปัญหาหนี้สิน เป็นดัชนีเฝ้าระวังสุขภาวะจิตของพนักงาน

5. แผนการดำเนินงานสร้างเสริมสุขภาวะในองค์กร

• มี Process Flow ชัดเจน ตั้งแต่การวิเคราะห์ปัญหา วางแผนเชิงระบบ ปรับกิจกรรมตามสถานการณ์ (เช่น ช่วงโควิด) พัฒนาโปรแกรมเจาะจงตามปัญหา ประเมินผล และ Feedback Loop
• มีแผนการดำเนินงานที่ครอบคลุมตามเป้าหมาย ออกแบบและดำเนินโครงการ Mental Health Program อย่างรอบด้าน ทั้งการให้คำปรึกษาโดยนักจิตวิทยา การสร้างบรรยากาศองค์กรที่เอื้อต่อสุขภาพจิต การจัดกิจกรรมผ่อนคลายความเครียด และการส่งเสริมแนวคิด “องค์กรที่มีเมตตา” (Compassionate Workplace) ผ่านกิจกรรมชมเชย ยกย่อง และลดการตำหนิ

6. มีกระบวนการ ผลลัพธ์ และแนวทางการดำเนินงานที่ดี

• การดำเนินงานสร้างเสริมสุขภาวะในองค์กรอย่างต่อเนื่องโดยมีผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรม มีระบบติดตามผลจากการดำเนินโครงการต่อเนื่อง 3 ปี และเห็นผลชัดเจน Engagement Score Turnover Attendance เปลี่ยนไปในทิศทางที่ดีขึ้น
• ใช้ Evidence-Based Management การบริหารจัดการโดยอิงข้อมูลเชิงประจักษ์ ทำให้การตัดสินใจและวางแผนกิจกรรมต่าง ๆ มีความน่าเชื่อถือและตอบโจทย์ปัญหาจริง
• การประยุกต์ใช้เทคโนโลยีที่พนักงานคุ้นเคย การพัฒนาโปรแกรมสุขภาวะแบบเจาะจง การเสริมแรงเชิงบวกเพื่อกระตุ้นพฤติกรรมที่ดีของพนักงาน โดยเน้นการให้รางวัล สื่อสารเชิงบวก และยกย่องความสำเร็จเล็ก ๆ เพื่อสร้างแรงจูงใจในระยะยาว
• มีกระบวนการติดตาม มีเครื่องมือ หรือระบบสนับสนุนการประเมินผล นำระบบเทคโนโลยีดิจิทัล เช่น MPO System และ Microsoft Forms มาช่วยติดตามข้อมูลสุขภาวะจิตแบบ Real-time มีการประชุมประเมินทุก 2 เดือน พร้อมช่องทางสื่อสารที่หลากหลาย เพื่อรับฟังข้อมูลย้อนกลับจากพนักงานอย่างรอบด้าน รวมถึงการเข้าไปพูดคุยในพื้นที่จริง เพื่อเข้าใจภาวะจิตใจของพนักงานแต่ละกลุ่มอย่างลึกซึ้ง

7. วิเคราะห์ผลการประเมิน และนำไปใช้ต่อยอดเพื่อการพัฒนา เชื่อมโยงสุขภาพจิตกับผลการดำเนินงาน เช่น อัตราการมาทำงานเพิ่มขึ้น การลดอุบัติเหตุ และ Productivity ที่สูงขึ้น นอกจากนี้ยังมีการปรับปรุงโปรแกรมสุขภาพจิตจากผลสำรวจพนักงาน และพัฒนาแนวทางการเสริมแรงเชิงบวกให้เป็นวัฒนธรรมหลัก เพื่อสร้างความรู้สึกปลอดภัยและภาคภูมิใจในองค์กร

กิจกรรมส่งเสริมสุขภาวะด้านสุขภาพจิต

โครงการส่งเสริมสุขภาพจิต (Mental Health Program)

ออกแบบอย่างเป็นระบบโดยใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์ และดำเนินการร่วมกับนักจิตวิทยา โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อแก้ไขปัญหาสุขภาพจิตของพนักงานอย่างตรงจุดและมีประสิทธิภาพ กิจกรรมหลักภายใต้โครงการประกอบด้วย

• Appreciate & Empower Yourself การอบรมเชิงปฏิบัติการที่มุ่งเน้นการสร้างความภาคภูมิใจในตนเองและเสริมสร้างพลังในตัวพนักงาน
• The Power of Self-love กิจกรรมที่ส่งเสริมให้พนักงานรักและเห็นคุณค่าในตัวเอง
• Ignite Your Joy: Boosting Happiness at Work and in Life กิจกรรมที่เน้นการเพิ่มความสุขทั้งในการทำงานและในชีวิตส่วนตัว
• Mental Health Day การจัดงานที่สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับความสำคัญของสุขภาพจิตและเป็นพื้นที่ให้พนักงานได้ผ่อนคลาย

กิจกรรมแก้หนี้และสร้างความมั่นคงทางการเงิน (Happy Money)

• แก้ปัญหาที่ต้นตอของความเครียด ปัญหาหนี้สินเป็นสาเหตุหลักที่ก่อให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวลอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อประสิทธิภาพการทำงาน การขาดสมาธิ และความสัมพันธ์กับเพื่อนร่วมงาน การที่บริษัทเข้ามาช่วยแก้ปัญหานี้ จึงเป็นการขจัดสาเหตุหลักของความเครียดออกจากชีวิตพนักงาน
• สร้างความมั่นคงทางจิตใจ การมีสุขภาพทางการเงินที่ดีขึ้น ทำให้พนักงานรู้สึกปลอดภัยและมั่นคงทางจิตใจมากขึ้น จากที่เคยต้องเผชิญกับความกังวลเรื่องการเงินเพียงลำพัง การที่บริษัทเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการสนับสนุนและให้คำปรึกษา เช่น การร่วมมือกับธนาคารเพื่อทำโครงการ "พิชิตหนี้ มีเงินแสน" หรือการให้ความรู้เรื่องการออมเงิน จึงเป็นการสร้างความหวังและกำลังใจให้กับพนักงาน
• ส่งเสริมความรู้และป้องกันปัญหาในอนาคต กิจกรรมอบรม "รู้ทันกลโกงแก๊งคอลเซ็นเตอร์" ไม่เพียงแต่ช่วยป้องกันการสูญเสียเงิน แต่ยังเป็นการปกป้อง "ความรู้สึกปลอดภัย" ของพนักงานด้วย เพราะการตกเป็นเหยื่อมิจฉาชีพทำให้เกิดความเครียดและความอับอายอย่างรุนแรง การให้ความรู้นี้จึงเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันทางจิตใจและป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาซ้ำซ้อนในอนาคต

กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพด้านอื่นๆ

• การตรวจสุขภาพประจำปี
• กิจกรรมลดค่า BMI
• การแข่งขันกีฬา เช่น ปิงปอง
• โครงการวิ่งการกุศล "HHT Mini Marathon"
• การให้ความรู้และรณรงค์เรื่องยาเสพติดผ่านโครงการ “โรงงานสีขาว”

ผลลัพธ์และการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น

การเปลี่ยนแปลงด้านทัศนคติ

• พนักงานเปิดใจรับฟังมากขึ้น พนักงานเริ่มตระหนักและยอมรับว่าความเครียดไม่ใช่เรื่องส่วนตัวอีกต่อไป แต่เป็นเรื่องที่สามารถขอความช่วยเหลือและปรึกษาหารือได้
• ทัศนคติเชิงบวก พนักงานมีทัศนคติที่ดีขึ้นต่อการทำงานและการดำเนินชีวิต มีความหวังและมองเห็นทางออกของปัญหาที่เผชิญอยู่

การเปลี่ยนแปลงด้านพฤติกรรม

• การมีส่วนร่วมในกิจกรรม มีการเข้าร่วมกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาพจิตมากขึ้น เช่น โครงการ Mental Health Program และกิจกรรมแก้หนี้
• เกิดคนต้นแบบ มีกรณีพนักงานที่สามารถแก้ไขปัญหาหนี้นอกระบบและเลิกบุหรี่ได้สำเร็จที่สามารถเป็นต้นแบบสร้างแรงบันดาลใจให้กับเพื่อนพนักงานได้
• การแสดงความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ พนักงานมีความเอื้อเฟื้อต่อเพื่อนร่วมงานและสังคมมากขึ้น ซึ่งเป็นผลจากความสุขภายในที่เพิ่มขึ้น

ผลลัพธ์ที่สะท้อนคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

• อัตราการลาออกลดลง อัตราการลาออกของพนักงานลดลงอย่างมีนัยสำคัญเหลือเพียง 7.4% แสดงให้เห็นถึงความผูกพันและความพึงพอใจต่อองค์กร
• ความผูกพันที่เพิ่มขึ้น คะแนน Engagement Survey ของพนักงานเพิ่มขึ้นจาก 59 เป็น 71 ซึ่งบ่งชี้ว่าพนักงานมีความสุขและรู้สึกผูกพันกับบริษัทมากขึ้น
• ประสิทธิภาพการทำงาน เมื่อพนักงานมีสุขภาพจิตที่ดีขึ้น ความเครียดลดลง ก็ส่งผลโดยตรงต่อการมีสมาธิและประสิทธิภาพในการทำงานโดยรวม

ปัจจัยความสำเร็จ

• การสนับสนุนจากผู้บริหารระดับสูง การนำเสนอข้อมูลเชิงประจักษ์ เช่น คะแนน Engagement Survey ที่ลดลง เป็นหลักฐานสำคัญที่ช่วยให้ผู้บริหารเห็นความจำเป็นและให้การสนับสนุนอย่างเต็มที่
• โครงสร้างการทำงานแบบสหวิชาชีพ มีการจัดตั้งคณะทำงานจากทุกแผนกหลักเพื่อร่วมกันแก้ปัญหา ทำให้สามารถเข้าถึงและเข้าใจปัญหาของพนักงานได้ในทุกระดับ โดยเฉพาะอย่างยิ่งพนักงานฝ่ายผลิต
• ใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์เป็นฐาน (Evidence-Based Management) การออกแบบโครงการโดยอ้างอิงข้อมูลปัญหาที่แท้จริงจากผลสำรวจ ทำให้สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างตรงจุดและวัดผลได้อย่างชัดเจน
• กลยุทธ์การสื่อสารที่ปรับตามบริบท ผ่านการ "บุกไปหาที่แผนก" และ Mini Talk เป็นวิธีการที่มีประสิทธิภาพในการเข้าถึงพนักงานสายการผลิตที่มีลักษณะการทำงานและเวลาที่แตกต่างจากพนักงานในสำนักงาน ทำให้สามารถสร้างการมีส่วนร่วมและความเข้าใจที่แท้จริงกับพนักงานทุกระดับ
• การเสริมแรงเชิงบวก (Positive Reinforcement) มีการเสริมแรงเชิงบวก (Positive Reinforcement) ผ่านการให้รางวัลพฤติกรรมดีและลดการลงโทษสอดคล้องกับทฤษฎีการเปลี่ยนพฤติกรรมระยะยาว การใช้แรงจูงใจเชิงบวกมีประสิทธิภาพมากกว่าการลงโทษในการสร้างการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่ยั่งยืน ทำให้พนักงานเกิดแรงจูงใจภายในในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและมีส่วนร่วมในโครงการอย่างต่อเนื่อง
• พัฒนาโปรแกรมตามปัญหาเฉพาะ (Targeted Intervention) แสดงให้เห็นถึงการออกแบบโครงการที่มีเป้าหมายชัดเจนและสามารถวัดผลได้ การจัดการแต่ละปัญหาอย่างเจาะจงช่วยให้การใช้ทรัพยากรมีประสิทธิภาพและสามารถติดตามประเมินผลได้อย่างเป็นรูปธรรม ทำให้สามารถปรับปรุงและพัฒนาโครงการได้อย่างต่อเนื่องตามข้อมูลที่ได้รับ
• สร้างวัฒนธรรมองค์กรสุขภาวะที่ต่อเนื่อง แสดงออกผ่านตัวชี้วัดที่ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง เช่น Turnover Rate ที่ลดลงและ Engagement Score การที่ผลลัพธ์เหล่านี้เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องแสดงให้เห็นว่าโครงการไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมชั่วคราว แต่ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมองค์กรที่มีความมั่นคงและยั่งยืน

การเป็นองค์กรที่ดูแลจิตใจพนักงานนั้นไม่ใช่เพียงแค่การจัดกิจกรรม แต่คือการสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่ตระหนักว่า “คน” คือหัวใจสำคัญของการทำงาน การลงทุนในสุขภาวะและคุณภาพชีวิตของพนักงาน โดยเฉพาะด้านสุขภาพจิต ไม่ใช่ค่าใช้จ่าย แต่คือการลงทุนที่ให้ผลตอบแทนทั้งในด้านประสิทธิภาพการทำงาน ความผูกพันของพนักงาน และความยั่งยืนขององค์กรในระยะยาว